In 1933 werd het nieuwe schoolgebouw van het Vossius Gymnasium aan de Messchaertstraat in Amsterdam in gebruik genomen. De feestelijke inwijding werd op 13 april 1933 in de Stadsschouwburg gehouden met een opvoering van het klassieke stuk ‘Philoctetes’ van Sophocles. Het initiatief kwam van de oud-leerlingen Lou de Jong, de latere directeur van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie en Marius Flothuis , de latere componist en artistiek leider van het Concertgebouworkest. Zij waren ook verantwoordelijkvoor de vertaling en de muziek bij de productie.
Philoctetes speelt net voor het einde van de Trojaanse oorlog. Een ziener heeft voorspeld dat de Grieken Troje alleen zullen kunnen innemen met de boog van Herakles, die in het bezit is van de Griekse koningszoon Philoctetes. Odysseus en Neoptolemos reizen naar het eiland Lemnos waar Philoctetes als banneling verblijft. Zij halen hem over om naar Troje te gaan. Daar zal hij een belangrijk aandeel hebben in de verovering van Troje.
Schipper en Neoptolemos
De acteurs, leerlingen en oud-leerlingen van het Vossius
Gymnasium, stonden onder de regie van Albert van Dalsum. Hildo Krop werd door
Van Dalsum gevraagd om voor deze éénmalige voorstelling maskers te maken. Voor
de figuren van Neoptolemos, Odysseus, schipper en koor maakte Krop vier
toneelmaskers. Philoctetes droeg geen masker om zo zijn positie als
onrechtvaardig behandelde enkeling te markeren. Het koormasker werd twintig
keer in dezelfde versie uitgevoerd om eenheid te creëren.
Philoctetes en Neoptolemos
De meeste maskers zijn waarschijnlijk verloren gegaan. De
vier gipsen modellen van de maskers en een koormasker van papier-maché bevinden
zich in de collectie van het Hildo Krop Museum in Steenwijk.
bron en foto’s: Hildo Krop, Dans- en Toneelmaskers, ICK, Steenwijk, 2010
Bij de voorbereiding in 2010 van de tentoonstelling ‘HILDO
KROP, dans- en toneelmaskers’ van de Stichting Instituut Collectie Krop in
Steenwijk (het latere Hildo Krop Museum), kwamen uit het depot twee gipsen
maskers tevoorschijn. Van deze Japanse maskerkoppen was weinig meer bekend dan
dat ze van Hildo Krop waren. Voor welke gelegenheid en wanneer de maskers
gemaakt waren tastte men in het duister. Na enig zoekwerk blijkt nu, dat ze in
1936 speciaal werden vervaardigd voor de zogenaamde Bouwmeester Revue.
In de krant Nieuws van den dag voor Nederlands Indië van 26 januari 1937 staat een foto met onderschrift waarop te zien is dat Krop in zijn atelier maskers aan het maken is voor de Bouwmeester-Revue. De Japanse maskerkoppen waren bestemd voor een dansnummer in de revue van seizoen 1937-1938. De première van deze productie, met de titel ‘Knal’, was op 1 januari 1937 in de Groote Schouwburg van Rotterdam. De Bouwmeester Revue was het grootste en beroemdste revuegezelschap uit de jaren dertig. De programma’s waren een bonte mix van sketches, liedjes en prachtig aangeklede dansnummers. De Japanse maskerkoppen, waarschijnlijk van papiermaché, die bij de revue-productie werden gebruikt zijn verloren gegaan.
bron:Nieuws van den dag voor Nederlands Indië, 26.01.1937
Ma 1 – ‘Afrikaans masker’ vilt en papier-maché ca. 45 cm verloren gegaan
Al vroeg raakte Hildo Krop betrokken bij het Nederlandse theater. Zijn ouders speelden bij een de amateurtoneelvereeniging en de jonge Hildo was zodoende regelmatig bij theatervoorstellingen aanwezig. Vlak na de Eerste Wereldoorlog kwam Gertrud Leistikow (1885-1948) naar Nederland en introduceerde hier de moderne ofwel ‘Duitsche dans’. Leistikow bedacht haar eigen dansen zonder gebruik te maken van de ballettechniek. Aan het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw vroeg zij aan Krop of hij een masker wilde maken voor haar dansvoorstellingen. Tussen 1921 en 1924 zou Hildo Krop drie maskers voor haar maken, waarmee ze optrad in de Stadsschouwburg in Amsterdam. Het eerste masker is verloren gegaan. Wel is bekend dat het masker gemaakt was van een oude vilten hoed en papier-maché. Mogelijk is het polychroom Afrikaanse aandoende masker dat is afgewerkt met wollen draden, dat te zien is op een foto uit 1921, het bewuste masker.
Ma 3 – Masker ‘Fanatieke dans’ gepolychromeerd papier-maché 28 cm Bijzondere collecties, Universiteit van Amsterdam Hildo Krop Museum, Steenwijk (gips)
Het tweede masker voor Leistikow dat Krop maakte werd gedragen bij ‘Fanatieke dans’, dat zij in 1922 op haar programma had staan. Dit masker is veel individueler en geeft een echt karakter weer en doet enigszins Aziatisch aan. De diepe rimpels en gedetailleerde uitwerking zijn stijlkenmerken van de Aziatische demonenmaskers. Dit tweede masker bevindt zich in de ‘Bijzondere collecties’ van de Universiteit van Amsterdam. In de collectie van het Hildo Krop Museum is het gipsen masker te vinden.
Ma 4 – ‘Groteske’ gepolychromeerd papier-maché 23 cm Bijzondere collecties, Universiteit van Amsterdam Hildo Krop Museum, Steenwijk (gips)
Op 27 november 1926 was Leistikow een van de vier dansers die optraden tijdens het maskermatinee in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Ze danste drie maskerdansen, waarvan één met een masker van Hildo Krop: ‘Groteske’ op muziek van Béla Bartók. Ook dit masker is bewaard gebleven. Het gepolychromeerde papier-maché masker is versierd met wollen draden. In het masker staat met handgeschreven blokletters ‘zelfportret Hildo Krop’. Ook dit masker bevindt zich in de ‘Bijzondere collecties’ van de Universiteit van Amsterdam. Het Hildo Krop Museum bezit het gipsen origineel.
‘Vrouwe Emers groote strijd’, een Nederlandse bewerking van een Keltisch toneeldrama van de Ierse dichter en toneelschrijver W.B. Yeats, ging onder regie van Albert van Dalsum in première op 2 april 1922 in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam. De pers had zijn reserves bij de voorstelling, maar reageerde wel enthousiast op de vijf maskers die Hildo Krop voor de voorstelling had gemaakt. Het Keltisch drama van Yeats is niet zo eenvoudig. De handeling voltrekt zich rond het lichaam van Cuchulain. Drie vrouwen spelen daarbij een rol: de echtgenote Emer, zijn minnares Eithne Inguba en Fand, een vertegenwoordigster van de Side vrouw, een volk dat op de bodem van de zee leeft. Cuchulain is niet dood, maar zijn ziel bevindt zich, na een gevecht met bovennatuurlijke wezens, elders. Het lukt Emer niet zijn ziel terug te roepen. Ook de pogingen van Eithne Inguba hebben geen succes. Dan verschijnt Bricriu ten tonele, de God van disharmonie, die de geest van Cuchulain tijdelijk overneemt. Hij laat Emer zien hoe Cuchulain wordt meegelokt door de verleidelijke dansende Sidhevrouw Fand. Fand zal alleen Cuchulain laten gaan als Emer de hoop opgeeft dat Cuchulain ooit nog bij haar terugkeert. Wanneer zij dat doet herleeft Cuchulain inderdaad. Hij vertrekt zonder aarzeling met zijn minnares, Eithne Inguba.
cast/medewerkers Vrouwe Emers groote strijd, 1922 rechtsboven Albert van Dalsum – linksonder Lili Green
Krop liet zich bij het maken van de vijf maskers voor Vrouwe Emer vooral inspireren door het bewegelijke karakter en de mogelijkheden van de Japanse Noh-maskers. De maskers zijn sterk gestileerd, maar geven de personages wel een duidelijke karakteristiek. Krop maskers werden al snel de best denkbare, moderne toneelmaskers genoemd. In 1929 kregen ze dan ook een tweede leven. Yeats kreeg foto’s van de maskers onder ogen. Bij de oorspronkelijke theaterproductie van Yeats, met de titel ‘The only Jealousy of Emer’, bestemd voor voorstellingen in kleine zaaltjes, waren de spelers uitgerust met simpele maskers. Krops maskers daar en tegen waren expressievol en voor een schouwburg ontworpen. Yeats was zeer enthousiast en vroeg Krop of hij de maskers zou kunnen lenen. Hij wilde de maskers gebruiken voor een nieuwe productie. De dichter werkte het stuk om tot een drama in proza, dat hij de titel gaf ‘Fighting the Waves’. Het geheel werd begeleid met speciaal voor het stuk gecomponeerde muziek van de Amerikaanse componist George Antheil. De première vond plaats op 21 augustus 1929 in het Abbey Theatre in Dublin. Yeats droeg zijn bewerking op aan Krop.
Fighting the waves in het Abbey Theatre, Dublin – 1929
De maskers werden helaas nooit teruggestuurd naar Nederland. In 1951 gingen ze verloren bij een brand in het Abbey Theatre. Gelukkig heeft Krop deze maskers ook in brons laten afgieten. Deze koppen waren voor het eerst te zien bij een overzicht van het oeuvre van Krop bij de Amsterdamse kunsthandel De Boer. In 1959 werden ze, bij de vijfenzeventigste verjaardag van Krop geschonken aan de stad Amsterdam. Ze werden geplaatst in de Stadschouwburg. Nadat de bronzen Sidhevrouw bij een inbraak in juni 2000 werd ontvreemd werden de vier resterende beelden overgebracht naar het depot van het Amsterdam museum. Tegenwoordig hebben ze een plaats op de afdeling Moderne kunst van het Rijksmuseum. De originele gipsen maskers bevinden zich in de collectie van het Hildo Krop Museum in Steenwijk.
De maskers worden beschouwd als een van de hoogtepunten in het oeuvre van Hildo Krop.
foto’s: Hildo Krop, Dans- en Toneelmaskers, ICK, Steenwijk, 2010
bronnen: Hildo Krop, Dans- en Toneelmaskers, ICK, Steenwijk, 2010 Dans- en toneelmaskers van Hildo Krop, Jong Holland, 1988
Voor het toneelstuk ‘Genesius’ (geschreven door Henri Ghéon) maakte Hildo Krop drie maskers in papier-maché: Adrianus, Helena en Polichinel. De première van het stuk was op 18 december 1926 in de Amsterdamse Stadsschouwburg bij het Vereenigd Tooneel, het nieuwe gezelschap van Eduard Verkade, waarbij Albert van Dalsum de titelrol speelde. Er was veel lof voor het spel van Van Dalsum, die met deze rol definitief doorbrak als acteur. Het belangrijkste masker, dat van Genesius in de rol van Adrianus, vertoont duidelijk de gelaatstrekken van Van Dalsum. Het heeft zijn brede mond en de diepe neusplooi die tot onder de mond doorloopt. Ook Van Dalsums brede vooruitstekende kin, de lange neusbrug en de diep liggende ronde ogen met kringen daaronder, zijn in gestileerde vorm in het masker terug te vinden. Het masker van Helena oogt zeer vrouwelijk door het smalle gezicht en doet van de drie het meest natuurlijk aan. Krop heeft zich bij het maken van de boodschapper Polichinel laten inspireren door de maskers uit de Romeinse oudheid. Het formaat van het masker en de grote mond wijzen daarop. Een leuk detail zijn de vleugeltjes aan de zijkanten aan deze kop, een verwijzing naar Hermes, de gevleugelde boodschapper van de goden. De originele drie gipsen exemplaren zijn in het bezit van het Hildo Krop Museum in Steenwijk. Van ‘Adrianus’ werd een bronzen afgietsel gemaakt en bevindt zich in een particuliere collectie.
foto’s: Hildo Krop – Dans- en Toneelmaskers
Albert van Dalsum als Genesius met masker Adrianus en Sara Heyblom als Albina met masker van Helena
bron: Hildo Krop, Dans- en Toneelmaskers, ICK, Steenwijk, 2010
