Tag archieven: wilk c. van der

B 81 – Gemeentelijk Girokantoor – Amsterdam

Bouwbeeldhouwwerkgemeente giro, mercurius, museum het schip, postgiro, rijkspostspaarbank, wilk c. van der

Oudezijds Voorburgwal 274, Amsterdam

1929-31

6 gevelstenen:
1. onderzoeker universiteit
2. fabrieksarbeidster
3. visser of visventer
4. Mercurius
5. grondwerker
6. variété-danseres

Franse kalksteen, 66 cm

architect: C. van der Wilk

varieté-danseres en fabrieksarbeidster- foto: hildo krop museum, steenwijk – ca. 1931

In 1916 besluit de gemeente Amsterdam de kashandelingen te centraliseren en richt daarvoor het Gemeentelijk Girokantoor op. Aanvankelijk dient het slechts voor betalingsverkeer tussen gemeentelijke diensten en bedrijven. Vanaf 1918 kunnen ook particulieren terecht bij de Gemeentegiro. Wanneer de gemeente besluit om de salarissen van onderwijzers aan de gemeentelijke openbare scholen per giro uit te betalen komt er een grote groep rekeninghouders bij. De Gemeentegiro groeit voorspoedig. Naast de nutsbedrijven accepteren ook steeds meer winkeliers de cheques van de gemeentegiro en in 1928 heeft de gemeentegiro al 30.000 particuliere rekeninghouders. Er ontstaat dan behoefte aan een nieuw groot kantoorpand in de stad.

Achter de oude voorgevel van de voormalige St. Pieters- of Grote Vleeshal (1779) werd een nieuw gebouw opgetrokken naar ontwerp van architect Kees van der Wilk. Aan de gevel werden zes gevelstenen aan de zijkanten van het gebouw (St. Pieterspoortsteeg en St.Pietershalsteeg) van Hildo Krop geplaatst. De stenen verbeelden beroepen die in deze buurt worden uitgeoefend: een variété-zangeres (de Nes en omgeving was van oudsher hét uitgaanscentrum van de stad); een visser of visventer; Mercurius (die de handel vertegenwoordigt); een onderzoeker van de universiteit; een grondwerker en een fabrieksarbeidster. De beeldhouwwerkjes zijn niet overal even goed te zien. Vooral in de smalle Sint Pieterspoortsteeg zijn de hoog geplaatste gevelstenen wat moeilijk te bekijken.

In Museum Het Schip staat een spiegelbeeldig evenbeeld van Mercurius. Waarom Krop een tweede beeld heeft gehakt is niet duidelijk. Mogelijk was het idee om meer spiegelbeeldige sculpturen aan de gevel te plaatsen. In ieder geval is goed te zien wat de tijd en het klimaat met kalksteen doet. Ook hier heeft Krop, net als zijn beelden van de ‘Roepende Krantenjongens’ aan het pand van het Dagblad De Telegraaf aan de Nieuwezijds Voorburgwal (ook uit 1929), bij zijn ontwerp rekening gehouden met de hoge positie van de beelden. De lichaamsverhoudingen zijn daarom vertekend weergegeven.

De Gemeentegiro had door de hele stad eigen, blauwe brievenbussen in de stijl van de Amsterdamse School en eigen postbodes. In 1979 werd de Gemeentegiro Amsterdam overgenomen door de in 1977 gefuseerde Postgiro en Rijkspostspaarbank.

bron: Wikipedia

B 103 – Hoofdbureau van Politie – Amsterdam

Bouwbeeldhouwwerkmoerkerken p.h. van, mooy t., nationaal veiligheidinstituut, wilk c. van der

Marnixstraat 117, Amsterdam

1937-40

gevelversiering:
a. het met de keizerskroon bekroonde wapen van Amsterdam, geflankeerd door twee staande leeuwen

b. banderolle met inscriptie: ’t Gezag dat rust behoedt in stad en staat / waakt rusteloos tegen d’onrust van het kwaad (tekst van de Nederlandse schrijver Pieter Hendrik van Moerkerken)

c. drie consoles met frontaal staande figuren:
1. zinnebeeld van de kinderpolitie: naakte man met jongen (achter de man een draak, die het gevaar symboliseert)
2. zinnebeeld van het gezag: mannelijk naakt met in de linkerhand een staf (symbool van uitvoerende macht) en naast zich een frontaal staande leeuw met wapenschild (hierop het koggeschip – het oudste zegel van Amsterdam)
3. zinnebeeld van de verkeerspolitie: mannelijk naakt met driehoek en opgerold document, achter zijn voeten een tweezijdig gevleugeld wiel

Italiaanse travertin, 320 cm (figuren op consoles) / 600 cm (wapen en banderolle)

architect: C. van der Wilk

Het eerste ontwerp voor deze muurversiering bestond uit vier beelden op consoles. Dit ontwerp ‘De vier leeftijden van de mens’ betrof een beeldengroep met vier staande figuren:
a. een vrouw met een kindje op haar arm
b. een jongeling
c. een volwassen man
d. een grijsaard
Vanwege de thematiek werd dit ontwerp afgekeurd. Men vond het niet zo passen bij een politiegebouw. Het Hildo Krop Museum in Steenwijk bezit gipsen voorstudies van deze beelden. (zie ook ‘De vier leeftijden’ – V109)

Bij de renovatie van het Amsterdamse hoofdbureau van politie in 1996-97 werden de drie beelden, ‘De kinderpolitie’, ‘het gezag’ en ‘de verkeerspolitie’, die niet in al te beste staat verkeerden, vervangen door kopieën. Dit was de eerste keer dat beelden van Krop werden vervangen door replica’s. In een interview in het N.R.C. Handelsblad (20.01.1997) zegt de maker van de replica’s, de beeldhouwer Ton Mooy: “De zure regen, waar men het altijd over heeft is niet zozeer het probleem. Het Nederlandse klimaat is bij uitstek geschikt om steen te mollen. En travertin kan niet zo veel hebben. In Zuid-Italië wordt het heel veel gebruikt, maar daar vriest het nauwelijks. Bevriezing is heel schadelijk voor beelden, met name als het kort daarvoor geregend heeft. Vocht zet uit wanneer het bevriest, daardoor ontstaan scheuren.”

originele beelden - nationaal veiligheidsinstituut -collectiedepot Apeldoorn - foto: nationaal veiligheidsinstituut 14.07.2006 — foto: nationaal veiligheidsinstituut

De originele beelden zijn in het bezit van het Nationaal Veiligheidsinstituut (NVI)* en staan in het collectiedepot in Apeldoorn. Ze zijn niet voor het museumpubliek te zien. De vloerbelasting in P!T veiligheidsmuseum (Almere) kan de beelden niet aan.

* De Stichting NVI omvat PIT veiligheidsmuseum (Almere), het Nationaal Brandweermuseum (NBM, Hellevoetsluis), het Nationaal Brandweer Documentatie Centrum (NBDC, Apeldoorn), het voormalig Nederlands Politiemuseum (NPM, Apeldoorn) en het Museum Bescherming Bevolking (locaties Rijswijk en Grou)

bronnen: NRC Handelsblad, 20.01.1997; Nationaal Veiligheidsinstituut (NVI)

B 125 – ‘De wijken van Amsterdam’ – Amsterdam

Bouwbeeldhouwwerkleupen j., wilk c. van der

voormalig telefoongebouw
Herengracht 295, Amsterdam

1954-57

gevelsteen

Franse kalksteen, 275 cm

architect: J. Leupen i.s.m. C. van der Wilk

In 1954 kreeg de gemeente Amsterdam van het rijk de opdracht een gedeelte van het telefoongebouw aan de Herengracht te vernieuwen.
Hoewel de opdrachten van de Publieke Werken aan Hildo Krop in de tweede helft van de jaren vijftig bescheidener werden, kreeg hij de opdracht om een gevelsteen te ontwerpen voor deze nieuwe voorgevel van het PTT-gebouw. Aan de oude voorzijde van dit telefoongebouw had hij in de jaren twintig ook al beeldhouwwerk (B 9 a) gemaakt. Het door Krop gemaakte kunstwerk met de titel ‘De wijken van Amsterdam’, is erg geslaagd en past goed aan deze nieuwe strakke gevel. We zien op deze gevelsteen allerlei werkzaamheden en ontspanningen die in de verschillende wijken van de stad voorkomen:

een koopvrouw en een visventer op de markt:

een arbeider in de haven:

dansen op straat in de Jordaan:

een wandeling langs de grachten:

vertier in het café:

een voetballer in het Olympisch stadion:

de oude molens langs de rand van de stad:

een roeier op de Amstel bij de uitspanning ’t Kalfje:

B 87 – Van der Waalslaboratorium – Amsterdam

Bouwbeeldhouwwerkatheneum illustre, hulshoff a.r., natuurkundig laboratorium, universiteit van amsterdam, van der waals laboratorium, waals j.d. van der, wilk c. van der

Nieuwe Achtergracht 129, Amsterdam

1930-32

architecten: A.R. Hulshoff m.m.v. C. van der Wilk

Tussen 1930 en 1932 maakte Hildo Krop ontwerpen voor de gevels van de twee aaneengesloten vleugels van de universiteitsgebouwen op het Roeterseiland; het toenmalige Van der Waals Laboratorium en het Geologische Instituut. De gevel van het Van der Waals Laboratorium werd door Hildo Krop verlevendigd met een aantal gevelstenen welke betrekking hebben op laboratoriumwerkzaamheden, chemische processen en delfstoffen.

5 staande mannenfiguren met attributen (helm met gasmasker, document, zaaizak, retort, houweel), bekroond door model van een chemische formule

a. hoeksteen
Franse kalksteen, 90 cm

geknielde man met houweel

geknielde man met houweel
geknielde man met houweel – collectie Hildo Krop Museum (terracotta)

steenhakker

steenhakker

man met kolven in de handen voor buizenstelsel (consolesteen)

b. 4 gevelstenen
Franse kalksteen 44, 44, 35 en 40 cm
(een vierde steen: ‘man met de sextant’, is verloren gegaan)

negen boortorens

mijnschacht met afvalberg en fabriek

berg, bos en huizen

fabriek

twee gashouders en huizen

man met basaltblokken

c. consolesteentjes (18 stuks) – 6 verschillende typen
gebakken aarde, 18 cm

laboratoriuminstrument

wetenschapper en arbeider in fabriek

wetenschapper en arbeider in fabriek (detail)

chemische fabriek

huizen met midden boven grote gaper (symbool drogist)

gaper (detail)
microscoop

d. pijlerbekroningen (16 stuks) – 5 verschillende typen
gebakken aarde, 37 cm

pijlerbekroningen

Helaas blijkt dat bij de restauratie van het gebouw in 2016, een van de pijlerbekroningen flink is beschadigd:

In 1877, bij de omzetting van het Atheneum Illustre tot universiteit, werd Johannes Diderik van der Waals (1837-1923) benoemd als eerste hoogleraar natuurkunde. In 1880 werd aan de Plantage Muidergracht 6 begonnen met de bouw van een eigen instituut voor de natuurkunde, het Natuurkundig Laboratorium, dat in 1882 in gebruik genomen werd. Het Natuurkundig Laboratorium werd snel te krap. In 1935 verhuisde een gedeelte van dit Laboratorium naar de nieuwbouw aan de Nieuwe Achtergracht 129 en werd vanaf 1937 het Van der Waals Laboratorium genoemd. In 1964 verliet het Van der Waals Laboratorium de Nieuwe Achtergracht en verhuisde naar Valckeniersstraat 67.

bron: Stadsarchief Amsterdam

In het trappenhuis is nog een werk van Hildo Krop te vinden: een bronzen buste uit 1965 van Johan Pieter Wibaut (1886-1967) – zie Mo 49

B 86 – Geologisch Instituut – Amsterdam

Bouwbeeldhouwwerkartis, geologisch instituut, hulshoff a.r., lubbers kabinet 1 (1982-1986), naturalis, universiteit van amsterdam, wilk c. van der

Nieuwe Prinsengracht 130, Amsterdam

1930-32

moeder aarde in het atelier - foto: hildo krop museum — moeder aarde in het atelier – foto: hildo krop museum

‘Moeder Aarde, de opgaande en neergaande krachten in de natuur’
a. gevelbeeld:
Franse kalksteen (Euville), 122 cm

man met houweel, die in de verte tuurt (2x spiegelbeeldig)
b. torenbekroning:
Franse kalksteen, ca. 75 cm

vogel pikkend aan de top van de berg
Naast de ingang heeft Krop een steen geplaatst met de afbeelding van de vogel pikkend aan de top van de berg. Dit symboliseert ‘de oneindige eeuwigheid’. Het is geïnspireerd op een Japanse fabel over een vogel die eens in de miljoen jaar een korrel pikt van de top van een hoge berg. Wanneer de berg verdwenen is, is er een seconde van de eeuwigheid voorbijgegaan.

onderzoeker die notities maakt

stenenbikker

analist met twee kolven (verloren gegaan) – foto: lagerweij-polak

c. gevelstenen
Franse kalksteen, 55, 70, 44 cm

twee gehurkte mannen met schaal (goudwassers)

aardbeving
prehistorische vogel

prehistorische viervoeter

boogbrug voor berglandschap

bergpieken, een waterval en een meer

d. consolesteentjes (33 stuks) – 6 verschillende typen
gebakken aarde, 18 cm

berglandschap met gletsjer of waterval

rokende vulkaan

boortorens, één spuitende toren

landschap met dennen en spuitende geiser

prehistorische planten

bergpieken met samenvloeiende rivieren

d. pijlerbekroningen (29 stuks) – 6 verschillende typen
gebakken aarde, 37 cm

architecten: A.R. Hulshoff m.m.v. C. van der Wilk

Tussen 1930 en 1932 maakte Hildo Krop ontwerpen voor de gevels van de twee aaneengesloten vleugels van de universiteitsgebouwen op het Roeterseiland; het toenmalige Geologische Instituut en het Van der Waals Laboratorium. Voor de ingangspartij van het Geologisch Instituut ontwierp Krop een vrouwenfiguur ‘Moeder Aarde’, die de opgaande en neergaande krachten in de natuur symboliseert.

ontwerp in gips ‘Moeder aarde’ – collectie Hildo Krop Museum

Daarnaast is de gevel met veel beeltenissen verlevendigd. Deze gevelstenen in kalksteen en bakwerk houden alle verband met geologie en laboratoriumwerk. Zo zijn er mannen met reageerbuizen, verrekijkers en houwelen; boortorens, vulkanen en prehistorische planten en dieren.

Het gebouw werd in 1934 officieel in gebruik genomen. Het instituut bestond uit afzonderlijke laboratoria of afdelingen, ieder onder leiding van een hoogleraar. Door de bezuinigingen van het eerste kabinet-Lubbers (1982-1986) werd het Geologisch Instituut afgevoerd van de lijst van instellingen waar men geologie kon studeren. De museumcollectie van het Geologisch Instituut (inclusief een grote verzameling stenen ondergebracht in een opslagruimte in Amsterdam-Noord) werd in 1988 opgesplitst in verschillende deelcollecties en overgedragen aan diverse instanties. Stukken met een museale waarde werden ondergebracht bij het Zoölogisch Museum in Artis. Enkele jaren later is deze collectie terechtgekomen bij het museum Naturalis in Leiden.