vóór het gebouw van de Telefoondienst
oorspronkelijk Pieter de Hoochstraat, Amsterdam
vanaf februari 2019 – Oranje Vrijstaatplein, Amsterdam

1950-51

vrijstaand beeld op zuil:
roepende mannelijke gevleugelde figuur en een zich oprichtende liggende vrouw

Franse kalksteen (Vourion), 160 cm (beeld), 265 cm (zuil)

Dit beeld van Hildo Krop, gemaakt in opdracht van P.T.T. Nederland, is ontstaan naar een gedicht van P.C. Boutens. Op een bronzen ring rond de sokkel staat dit beroemde kwatrijn van de dichter:

“Gesproken of geschreven, leent het Woord
de vleuglen van zijn moeder, de gedachte,
En snelt, verstild, bij dagen en bij nachten
Alweegs naar zijn bestemming voort”

Ondanks het feit dat Hildo Krop vooral voor de Gemeente Amsterdam enorm veel beeldhouwwerk produceerde, was de beeldhouwer van mening dat al zijn werk een ‘betekenisvolle inhoud’ moest hebben. Krop maakte niet zomaar beelden, altijd bezat zijn werk een symboliek, die overigens niet altijd eenvoudig was om te begrijpen. Bij dit werk is de achterliggende gedachte dat de vrijheid van de gedachte een bezit is van elk denkend mens, dat door niemand afgenomen kan worden. De gedachte van de liggende vrouw krijgt gestalte in de staande man, waardoor het met vleugels naar zijn bestemming snelt.

Het beeld De Vrijheid van de Gedachte werd in 1951 geplaatst in een plantsoentje vóór het toenmalige gloednieuwe telefoongebouw aan de Pieter de Hoochstraat 55, Amsterdam. Waarschijnlijk had het beeld er nu nog steeds gestaan, ware het niet dat de telefoondienst rond 1990 het pand verliet en naar de La Guardiaweg bij Sloterdijk vertrok. Ook het beeld verliet de rustige straat in Zuid om tussen de moderne glazen gebouwen rond Sloterdijk een plek te krijgen.

In 2010 verhuisde de telefoondienst alweer, dit keer naar Den Haag, maar liet nu het beeld verweest achter. Na vijf jaar was er een koper gevonden voor het nog steeds leegstaande pand, waarbij De Vrijheid van de Gedachte voor de nieuwe eigenaar een niet interessant object was. Het beeld werd verkocht, gedemonteerd en verdween in een loods van een opkoper in Amstelveen. Na moeizaam gemanoeuvreer ontstond er contact tussen de Gemeente (stadsdeel Oost) en de Amstelveense handelaar. Dit resulteerde uiteindelijk in een kijkbezoek door een delegatie van de Gemeente begin 2017 in Amstelveen, waar het beeld gedemonteerd, in meerdere loodsen lag opgeslagen. De Gemeente was niet teleurgesteld wat betreft de kwaliteit en de conditie van het beeld . Over de zuil kon men geen goede indruk krijgen, zoals hij daar in de Amstelveense loods lag. Het liefst zou men het beeld op een lagere sokkel willen plaatsen. Een bestuurslid van het Hildo Krop Museum heeft de betreffende ambtenaren van de gemeente duidelijk gemaakt dat het beeld met zuil en bijbehorende bronzen tekst van Boutens in zijn geheel zou moeten worden herplaatst. Het beeld is namelijk zó door Krop ontworpen, dat het van onder af bekeken moet worden. Krop maakte menselijke figuren aan zijn beeldhouwwerken die op zuilen of hoog aan een gevel geplaatst moesten worden, altijd met relatief korte benen en lang bovenlijf, waardoor ze vanaf straatniveau de juiste proporties leken te hebben. Kopieën van de ontwerptekeningen van De vrijheid van de gedachte uit het archief van het Hildo Krop Museum waren overtuigend, zodat het plan van plaatsing op een lage sokkel van de baan was. Stadsdeel Oost had drie opties voor een locatie: in de bocht van de Amstel bij de nieuwe wijk De Omval , of het Oosterpark bij de ingang hoek Oosterpark / Linnaeusstraat, of bij het Stadsloket op het Oranje Vrijstaatplein. Het beeld werd door de Gemeente aangekocht en tijdelijk ondergebracht bij Kunstwacht in Delft om gerestaureerd en gereinigd te worden. In februari 2019 werd De Vrijheid van de Gedachte door dit in buitenkunst gespecialiseerde bedrijf geplaatst, op het Oranje Vrijstaatplein voor Stadsloket Oost.

De Vrijheid van de Gedachte is het tweede beeldhouwwerk van Hildo Krop dat vanuit elders in de stad een herplaatsing krijgt in Amsterdam Oost. Toevallig zijn deze beide werken vervaardigd voor een telefooncentralegebouw.  Tussen 1916 en 1919 kreeg Hildo Krop zijn eerste echte grote opdracht van de gemeente. Het betrof het ontwerpen van versieringen voor het hoofdgebouw van de gemeentelijke telefoondienst aan de Herengracht 295, waarvan nu alleen nog de achterkant aan het Singel intact is (zie B9a). Bij vernieuwing van het pand aan de Herengrachtzijde in 1954 is de gevel  verloren gegaan op de ingangsomlijsting na, die werd herplaatst aan het  telefoondienstgebouw aan de Kamerlingh Onneslaan 1. Dit is slechts 500 meter vanaf de plek waar nu De Vrijheid van de Gedachte staat.

bron: L. van Vlerken