Over de Schinkel, Zeilstraat/Hoofddorpweg, Amsterdam

1926-27
a. pijlerbekroningen:
3x Robbenkoppen met aan keerzijde daarvan verschillende voorstellingen:
1. visser met tros touw op voorplecht van boot
2. zeilschip
3. man die schip voortboomt
graniet 75 cm

      
b. 3 verticale reliëfs
1. vissen
2. harpoenier op walviskop en vissen
3. vrouwelijk naakt met golven en ster
graniet 87,5 cm

architect: Piet Kramer

Voor iemand die de Zeilbrug tegenwoordig oversteekt, is het moeilijk voor te stellen dat tot in de jaren twintig van de vorige eeuw aan de ene kant van de Schinkel de stad en aan de andere kant het platteland lag. Door de uitdijende stadsbevolking van Amsterdam werd in 1921 de landelijke gemeente Sloten geannexeerd. Hier was een overvloedige hoeveelheid bouwgrond beschikbaar. De Hoofddorppleinbuurt kwam vervolgens grotendeels van 1925 tot 1934 tot stand. Voor een goede verbinding tussen de nieuwe wijk en de oude stad werd over de Schinkel een brug ontworpen. Deze brug, die de Zeilstraat met de Hoofddorpweg verbindt, werd in 1927 gebouwd als een basculebrug naar een ontwerp van Piet Kramer. In 1966 werd de brug verbreed waarbij helaas het originele brugwachtershuisje werd afgebroken omdat het letterlijk in de weg kwam te staan. Een kleine dertig jaar later (oktober 1995) concludeerde de Dienst Infrastructuur dat de brug ‘op’ was. ‘Onherstelbaar versleten, verouderd en onbetrouwbaar’. Voor de gemeente was het duidelijk dat er moest worden ingegrepen en wel onmiddellijk. Uit verschillende opties werd in 1999 besloten dat de nieuwe brug een ophaalbrug moest worden. De Amsterdamse School-stijl van Kramer zou hierbij plaats maken voor een modern ontwerp. Bij de verschillende organisaties die zich hadden ingezet voor het behoud (of reconstructie) van de oude brug bestond de behoefte om in ieder geval het beeldhouwwerk van Hildo Krop te handhaven in de nieuwe brug. De architect Henk Meijer voldeed gelukkig aan dit verzoek zodat alle bouwsculpturen van Krop – dekzerken, bolwerkbekroningen, reliëfs – terug werden geplaatst. Maar in tegenstelling tot de oorspronkelijke situatie zijn de bolwerken verplaatst naar de kadekanten. De gebeeldhouwde ‘robbenkoppen’ staan dus nu aan het begin van de brug en niet meer zoals voorheen bij het bewegende brugdeel. De drie robbenkoppen hebben aan de keerzijden verschillende voorstellingen: visser met tros touw, zeilschip en man die schip voortboomt. In de kademuur zijn de drie reliëfs herplaatst: vissen, harpoenier op walviskop, vrouwelijk naakt en ster.

foto:  Peter Evers/Wim de Boer – Amsterdamse bruggen, 1983
situatie vóór 1966 (boven) en huidige situatie (onder)

Van de drie reliëfs met voorstellingen van vissen, een harpoenier op walvisvaart en een vrouwelijk naakt met ster, is met name de laatste bijzonder. Gezien het feit dat alle kunstwerken op deze brug met scheepvaart, visvangst en waterdieren te maken heeft, neem ik aan dat de ster in genoemd reliëf de ‘Poolster’ is, een belangrijk baken voor de scheepvaart in vroegere tijden. Ook wordt in de Tarot ‘de Ster’ met een naakte vrouw afgebeeld. Deze kaart voorspelt geluk en voorspoed.