Jan van Galenstraat 14, Amsterdam
Centrale Markthallen, Noordzijde grote hal

1959

twee staande mannen dragen een gevallene, daaronder de davidsster.

Inscriptie met tekst van Victor E. van Vriesland:
GEDENK HET LEED
MAAR NIET OM STIL TE STAAN

brons (reliëf), hardsteen (fond inscriptie), 75 cm

Op 16 oktober 1959 werd bij de viering van het 25-jarig bestaan van de centrale markthallen dit reliëf onthuld ter nagedachtenis aan de ongeveer achthonderd Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog onder de groente- en fruithandelaren. Het was een initiatief van de aardappelen-, groenten-, fruit- en citrusfruithandelaren uit Amsterdam en Rotterdam en een aantal organisaties en particulieren.
Het onthulde reliëf dat men te zien kreeg was niet het bronzen exemplaar, dat was nog niet gegoten. Voor de gelegenheid gebruikte men een gipsen afgietsel, zoals op de historische foto is te zien.

De centrale markthallen werden in 1934 gebouwd en hadden als doel de levensmiddelenvoorziening in Amsterdam te verbeteren. In mei 1938 was 31 procent van de Amsterdamse marktventers Joods. Vooral tijdens de crisisjaren waren veel Joodse arbeiders van de diamantindustrie overgestapt naar de markthandel en waren voornamelijk werkzaam in de groente en fruithandel.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog controleerden de Duitse bezetters de Joodse ondernemers in Amsterdam via de Centrale Markt. Ze gaven de Joodse ondernemers een marktpas met een rode hoofdletter ‘J’, en ze mochten alleen in het Joodse gedeelte van de markt handelen. Ondanks deze controle was de Centrale Markt ook een plek van verzet. Er werden valse papieren gebruikt om te voorkomen dat Joodse mensen op transport werden gezet. In deze papieren stond dat ze nodig waren voor de voedselvoorziening van de stad. Veel Joodse burgers doken ook onder in de kelders van de markthal.

Rond 2010 werd het bronzen kunstwerk van Hildo Krop verwijderd en opgeslagen in verband met de herstructurering van de hallen. Eind april 2024 werd het gerestaureerde reliëf met de hardstenen plaat teruggeplaatst. Op 4 mei werd tijdens de dodenherdenking het monument voor de tweede keer onthuld en de Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht.

bronnen: Anthonie Golverdingen. MA afstudeersriptie ‘De vroege herdenking van de Jodenvervolging in Amsterdam vanaf 1945 tot en met 1965’. Universiteit Leiden, 2014;
Gemeente Amsterdam, stadsdeel west, nieuwsbrief 05.06.2024.