Oosterkerk, Wittenburgergracht, Amsterdam

ca 1946

Franse kalksteen, 75 cm

De tekst op het reliëf:

INTERKERKELIJK COMITÉ 1945

WAT LIEFDE SAMENBRACHT
IN ‘T JAAR VAN BARRE NOOD
HEEFT MENIG OUDE EN KIND
GERED VAN HONGERDOOD

DIT MONUMENT VERTOLKT
DE DANK VAN HEEL DE BUURT
DANK, DIE IN ‘T HART VAN GOD
IN EEUWIGHEDEN DUURT

De bevolking van de Amsterdamse Oostelijke Eilanden (Kattenburg, Oostenburg en Wittenburg), die toch al getroffen was door de crisis in de jaren dertig, had het extra zwaar gedurende de hongerwinter in het laatste oorlogsjaar. Iedereen probeerde elkaar zoveel mogelijk bij te staan, maar op het laatst lukte dat niet meer. De Oosterkerk en de toenmalige St. Annakerk sloegen de handen ineen en richtten het Interkerkelijk Comité Levensmiddelenvoorziening voor De Eilanden (ICLEI) op. Dominee Jac. de Graaff van de Oosterkerk schreef in december 1944 een brief aan zijn neef Jan Kortenhoeven in Groningen waarin hij vertelde over de hongersnood op de Oostelijke eilanden. Of hij misschien een kist met levensmiddelen kon regelen of liever nog ‘een Urker botter met spek , eieren enz.’. Op een verjaardagsbezoek liet Kortenhoeven de brief lezen aan dominee Kloek, predikant in het Groningse Visvliet, een buurtschap vlak onder Zoutkamp. Dominee Kloek was zo onder de indruk van de hartverscheurende ellende en honger die er heerste in de hoofdstad, dat hij namens de kerkenraad van Visvliet een inzamelingsactie startte. Deze actie werd gehouden in 55 dorpen langs de Fries-Groningse grens. De kerkenraad schreef aan de diaconieën een brief waarin stond dat er vanuit hongerend Amsterdam een botter kwam die gevuld moest worden met voedsel. Verschillende mensen waren van mening dat er niets van terecht zou komen, omdat de Duitsers toch alles zouden inpikken, maar het merendeel was enthousiast. Uiteindelijk bracht niet een Urker botter het verzamelde voedsel voor de Amsterdamse Eilandbevolking over het IJsselmeer naar de hoofdstad, het waren maar liefst twee volle coasters die de lading succesvol in Amsterdam wisten af te leveren.
Het Interkerkelijk Comité dat alles dankbaar in ontvangst nam, bood de actieve predikant Kloek na de oorlog een gedenkalbum aan. De bewoners van de Oostelijke Eilanden gaven Hildo Krop in 1945 de opdracht een gedenksteen te maken. Daarmee wilden zij hun dankbaarheid tonen voor de levensreddende voedselhulp, die voor de buurt werd georganiseerd door het Interkerkelijk Comité.

De gevelsteen (Franse kalksteen, 75 cm) die in het rechterdeel van de gevel van de Oosterkerk aan de Wittenburgergracht  is ingemetseld, toont een moeder met haar kinderen, die verlangend naar de boot met voedsel uitkijkt.

De originele gedenksteen die ernstig was aangetast door erosie en zure regen, werd eind 2008 in opdracht van de gemeente Amsterdam verwijderd. Er werd een kunststenen replica van het reliëf gemaakt. Daartoe is het origineel voorzien van herstellingen met klei, zodat het beeld haar oorspronkelijke vorm kon afgeven aan een siliconenmal. Aan de hand van die mal is de nieuwe versie gegoten. Deze replica siert nu de buitenmuur. De originele steen is in de oostelijke binnenmuur van het kerkgebouw herplaatst.

bronnen: Nationaal Comité 4 en 5 mei; De Hongerwinter, David Barnouw, 1999