Prins Hendriklaan, Den Helder

1913-14

foto: Lagerweij-Polak

Een boei met het monogram van de bond aan een anker in de golven tegen een achtergrond van zonnestralen en een bliksemschicht. Rechtsboven 1 mei 1914, links beierende klokken.

Franse kalksteen, ca. 90 cm

architect: Piet Kramer

verloren gegaan

Rond 1897 werd in Den Helder de matrozenbond opgericht. Bij de viering van het tien jarig bestaan van de bond in 1907 begon men te denken aan een nieuw bondsgebouw. Waarschijnlijk is matroos 1e klasse Gerardus M. Nieuwenhuis de initiator hiervoor geweest. Deze was in 1906 voorzitter geworden van het hoofdbestuur. In 1909 verscheen de propagandabrochure “Op voor een nieuw gebouw”. Nieuwenhuis was bevriend met Willem H. Meijer, een van zijn voorgangers in het hoofdbestuur van de bond. Deze woonde in die periode in Amsterdam en was op zijn beurt weer bevriend met architect Piet Kramer. Het lijkt aannemelijk dat deze de opdracht voor de bouw van een gebouw voor de Bond van Minder Marine Personeel via deze contacten had verkregen. Piet Kramer kwam in die tijd regelmatig in het zogenaamde ‘Jopiehol’, het huis van de bohémien-dichter Jopie Breemer aan de Amsterdamse Leidsegracht. Het was een ontmoetingsplaats van uiteenlopende kunstenaars, wetenschappers en schrijvers. Ook Hildo Krop kwam daar dikwijls. Kramer raakte geïnteresseerd in het werk van Krop en na het zien van het meisjesportret van Leentje Varekamp uit 1913 vroeg de architect of hij een gevelsteen wilde ontwerpen voor zijn gebouw van de Bond van Mindere Marine Personeel in Den Helder.

De ‘eerste steen’ voor het Marinebondsgebouw aan de Prins Hendriklaan bij het Julianaplantsoen werd gelegd op 26 oktober 1913, terwijl de werkelijke bouw al op 12 augustus was begonnen. Naar aanleiding van de oplevering en de feestelijke opening van het gebouw schreef het hoofdbestuur in bondsorgaan Het Anker, nummer 635 van 20 juni 1914, een artikel dat aldus begon: ‘Victorie! De groote dag is aangebroken! De meest belangrijke en gewichtige dag, de meest glorieuze dag tevens voor de organisatie van den minderen marineman is gekomen. Het nieuwe gebouw wordt geopend…..’ En W.H. Meijer schreef: ‘…..op Zaterdag 20 en Zondag 21 Juni 1914 vond de feestelijke opening plaats, onder zéér grote, ja overweldigende belangstelling van geheel de Nederlandse arbeidersbeweging. Namens de oud-gasten was, voor de monumentale ingang van het gebouw, een door Hildo Krop ontworpen gedenksteen ingemetseld van ongeveer één bij twee meter, voorstellende een matroos, die een anker (symbool van “Het Anker”) door een stormachtige zee in veiligheid brengt. Namens de oud-leden en vrienden van de Bond, heb ik deze steen, met een kort toepasselijk woord, overgedragen. Het waren voor ons allen onvergetelijke dagen……’

foto: Lagerweij-Polak

In 1933 kwam de BvMMP in slecht vaarwater. De achtereenvolgende forse loonsverlagingen leidde in Surabaja in het verre Nederland Oost-Indië tot betogingen en relletjes en uiteindelijk tot de beruchte muiterij op HrMs Zeven Provinciën. Er werd ook hierna met harde hand opgetreden tegen de verschillende marinebonden, waaronder de BvMMP. Zelfs burgerbestuurders van die bonden moesten worden ontslagen. De bonden werd het werk vrijwel onmogelijk gemaakt en bovendien werd het marinepersoneel verboden nog een voet in het Marinebondsgebouw ‘de Burcht’ te zetten.
De sluitende exploitatie van het gebouw kwam onder grote druk te staan, want ook de zaalverhuur viel tegen en de verhuur aan vakantiegangers in de zomermaanden kon evenmin soulaas bieden. Uiteindelijk was men genoodzaakt het gebouw te verkopen. De rooms-katholieke vereniging Stella Maris kocht het pand in 1937 voor 24.618,62 gulden om er een RK militair tehuis in te vestigen. De sculptuur van Hildo Krop bij de ingang werd vervangen door een katholiek symbool met kruis er in. Waar de steen van Krop is gebleven, is niet duidelijk. Waarschijnlijk is het verloren gegaan. Gedurende de avond van 24 juni 1940, na het zwaarste bombardement, dat Den Helder in WOII teisterde, ging het ooit zo trotse symbool van arbeidersemancipatie in de vlammen op.

bron: Helderse Vereniging voor Sociale Geschiedenis – www.hvsg.net