Nieuwe Achtergracht 129, Amsterdam
UvA, laboratorium Organische scheikunde, trappenhuis
1956
Buste van Johan Pieter Wibaut (1886-1967)
brons, 74 cm
Op 17 september 1943 werd Johan Pieter Wibaut rector magnificus van de Universiteit van Amsterdam. De chemicus Wibaut was de zoon van de vooraanstaande SDAP-wethouder F.M. Wibaut. Niemand twijfelde bij zijn aantreden aan Wibauts afkeer van het Nationaal Socialisme. Bovendien, zo was de verwachting, ging men er van uit dat de oorlog niet meer heel lang zou duren. De eerste maand liet Wibaut zich door de bezetter overbluffen. De Duitsers bemoeide zich meer dan ooit met de universiteit. Spoedig ging Wibaut een andere koers varen. Met een bedachtzaam optreden en diplomatie wist hij de universiteit onder het Duitse juk te besturen. In de herfst van 1944 kwam er echter een einde aan de normale beoefening van de wetenschap in de laboratoria van de universiteit wegens het afsluiten van gas en elektra. Na de oorlog moest Wibaut zich verantwoorden en kreeg een maand schorsing. In het begin van 1946 gaf hij weer les aan het Laboratorium Organische Scheikunde aan de Nieuwe Achtergracht.
Bij zijn afscheid in 1956 werd de bronzen plaquette met zijn afbeelding in het trappenhuis van het laboratorium onthuld. Dit reliëf van Hildo Krop was een geschenk van de leerlingen en personeel van de organische scheikunde van de Universiteit van Amsterdam.
bron: Een kwetsbaar centrum van de geest, de Universiteit van Amsterdam tussen 1935 en 1950, Peter Jan Knegtmans, 1998.
Zuivelplein 9, Amsterdam
1923
2 hoekstenen:
1. schaapsherder met herdershond en schapen
2. Graan oogstende boer met zeis
Franse kalksteen, 80 cm elk
architect: N. Lansdorp
De hoekstenen aan weerszijden van de ingang van het schoolgebouw aan het Zuivelplein zijn verwijzingen naar de straatnamen in Betondorp: Landbouwstraat en Veeteeltstraat. De linker steen laat een herder zien met staf, hond en aan de zijkant schapen. Op de rechter steen staat een boer met een zeis afgebeeld.
Betondorp, dat tussen 1923 en 1928 is gebouwd, was op meer dan één manier revolutionair. Het was de eerste woonwijk in Nederland waarvan de huizen van beton werden gemaakt en bovendien was de politieke kleur van het dorp uitgesproken rood. De Amsterdamse SDAP-wethouder Wibaut zag in Betondorp een socialistisch heilstaatje waar de arbeider uit de ellende kon worden getild. Voor Wibaut en partijgenoot Arie Keppler, directeur van de Amsterdamse woningdienst, betekende Betondorp meer dan alleen maar goedkope ruime huizen in een aangename groene omgeving. Zij riepen de bewoners op zich ‘in het licht en lucht van Betondorp te ontplooien’, want, zo geloofden zij, alleen intellectuele ontwikkeling zou leiden tot klassenbewustzijn en daarmee zou de eerste stap zijn gezet op weg naar een rechtvaardiger (lees: socialistische) maatschappij. Kroegen waren verboden, evenals kerken (hoewel er later aan de rand van het dorp toch een rooms-katholieke kerk werd gebouwd). Daarentegen waren er op een bevolking van negenduizend zielen maar liefs drie openbare lagere scholen, en een christelijke. Op het Zuivelplein staat het schoolgebouw van architect Nico Lansdorp. Het is een complex van drie scholen. De Roosenburghschool (nr. 7), de Pieter Nieuwlandschool (nr. 9, het middengedeelte van het gebouw) en de Sweedenrijckschool (nr. 11). In 1936/37 nam het aantal leerlingen sterk af en werd de Roosenburghschool o.l.v. Lau Peters ‘omgebouwd’ tot rooms-katholieke kerk.
Gerard Reve zat op deze laatst genoemde school en schreef hierover in zijn roman ‘Moeder en zoon’ (1980): “De school heette Rozenburgschool, was gelegen aan het Zuivelplein, en was de rechts buitenste van een zeer dreigend, in de art deco stijl van de twintiger jaren opgetrokken, vestingachtig kompleks van drie scholen, versierd, indien men het zo mag noemen, met de verschrikkelijke beelden van de communistische banketbakker, later “stadsbeeldhouwer”, Hildo Krop.”
bron: Betondorp, de villawijk voor de arbeider, De Tijd, 31 juli 1987
