Drie polychrome keramische reliëfs , a. een staande man, 14 x 7 cm b. een liggende man, 14 x 6,5 cm c. een liggende vrouw, 16 x 7 cm
Deze drie reliëfs zijn voorstudies voor het Haagse oorlogsmonument voor de gevallen werknemers van het PTT-bedrijf (Mo32) uit 1947-48. Aan de voet van het monument bevindt zich een beeldengroep van een liggende vrouw en een liggende man, zij symboliseren de oorlogsslachtoffers met daarboven op een hoge zuil een wijdbeens staande man, de verpersoonlijking van de herrijzenis.
De keramische studies werden voor het eerst tentoongesteld op de herdenkingstentoonstelling ‘Hildo Krop 1884-1970 – beeldhouwer en ceramist’, welke in 1984 werd gehouden bij Kunsthandel G.J. Scherpel in Den Haag.
In het depot van het Hildo Krop Museum liggen de gipsen mallen van de studies en bovendien vier bronzen afgietsels. Het vrouwfiguur, het mannenfiguur met opgetrokken been en twee maal dezelfde wijdbeens staande man. Omdat het niet bekend was of Krop zelf de reliëfs in brons heeft gegoten werd aan Krops’ laatste assistent Henk Oddens gevraagd of hij wist of Krop ooit zelf werk in brons heeft gegoten. Volgens Oddens heeft Krop deze techniek nooit heeft gebezigd. Wel heeft Oddens zelf in de jaren zestig in het atelier aan de Plantage Muidergracht enkele kleine werken van Krop, waarvan mallen bestonden, in brons gegoten. Waarbij mag worden aangenomen dat het gaat om de hierbij afgebeelde bronzen. Naast deze drie (plus één) reliëfs, blijkt er in ieder geval nog één extra onderdeel van deze afgietsels te bestaan. In november 2018 werd er namelijk een bronzen reliëf van de liggende man met opgetrokken knie aangeboden bij Botterweg Auctions, Amsterdam, met de omschrijving: ‘Bronzen ornament “Staande man”, ontwerp & uitvoering Hildo Krop, in eigen atelier / Amsterdam ca.1925’, waarbij de titel en de datum dus niet kloppen.
Dat Krop de studies geslaagd vond blijkt uit het feit dat hij in 1948 deze figuren gebruikte voor een urn (V140).
bronnen: catalogus Herdenkingstentoonstelling Hildo Krop 1884 – 1970 Beeldhouwer en ceramist, Kunsthandel G.J. Scherpel B.V., Den Haag, 1984; website Botterweg Auctions, Amsterdam (veilingdatum: 4 november 2018) Henk Oddens , 2018
Het monument van Hildo Krop is een zuil, bekroond met een kapiteel waarin Sint-Joris en de draak zijn afgebeeld. Op het kapiteel is een beeld van een staande mannenfiguur geplaatst, wat de verpersoonlijking is van de herrijzenis. Aan de voet van de zuil bevindt zich een beeldengroep van een liggende vrouwen- en mannenfiguur, zij symboliseren de oorlogsslachtoffers.
inscriptie met tekst van Krop:
VELEN VIELEN – ZO WEERLOOS ALS HALMEN VOOR DE ZEIS ENKELEN STONDEN – EN ZONGEN ZONGEN EEN OUDE WIJS DE OUDE WIJS VAN VRIJHEID DIE TRILT IN ELK LEVEND HART
De tekst op de achterzijde van het voetstuk luidt:
OPGERICHT TER NAGEDACHTENIS VAN DE WERKERS VAN HET PTT-BEDRIJF GEVALLEN IN DE OORLOGSJAREN 1940-1945
Monument aan de Zeestraat – foto: j. versnel
Op 4 mei 1950 werd het monument onthuld bij Kantoor van de Centrale Directie van de P.T.T. aan de Zeestraat. In 1989 verhuisde de Centrale Directie naar Voorburg. Het monument vond toen een plek op het Nassauplein.
Voor de beelden van dit monument maakte Krop drie keramische polychrome reliëfs van 14 cm hoog (V z.n.). Dezelfde figuren gebruikte Krop ook twee jaar later voor een urn van geglazuurd polychroom keramiek (V140).
In de serie “Weldadigheidspostzegels Zomer 1950” is het beeld van Krop terug te vinden. Weergegeven zijn achtereenvolgens een fragment van dit monument in Den Haag, een dijkwerker, een modern flatgebouw (Zuidplein, Rotterdam), moderne oogstmachine, een nieuw brugdeel, en een motorschip. De serie was bedoeld om de wederopbouw in Nederland na de tweede wereldoorlog te verbeelden. Er moest in die tijd hard worden gewerkt. We zien nieuwe dijken, woningen, bruggen en boten en activiteiten in de landbouw om het volk voldoende te eten te geven. Het zal duidelijk zijn dat het ontwerp van de Krop-postzegel niet echt past bij het herstel van dijken, het herstel van bruggen, het herstel van het transportwezen, herstel van de woningvoorraad en het herstel van de landbouwgronden. De directie van de toenmalige PTT wilde ook de “geestelijke wederopbouw” opnemen in deze serie en daarom zou deze zegel zijn toegevoegd.
vóór het gebouw van de Telefoondienst
oorspronkelijk Pieter de Hoochstraat, Amsterdam
vanaf februari 2019 – Oranje Vrijstaatplein, Amsterdam
1950-51
vrijstaand beeld op zuil:
roepende mannelijke gevleugelde figuur en een zich oprichtende liggende vrouw
Franse kalksteen (Vourion), 160 cm (beeld), 265 cm (zuil)
Dit beeld van Hildo Krop, gemaakt in opdracht van P.T.T. Nederland, is ontstaan naar een gedicht van P.C. Boutens. Op een bronzen ring rond de sokkel staat dit beroemde kwatrijn van de dichter:
“Gesproken of geschreven, leent het Woord
de vleuglen van zijn moeder, de gedachte,
En snelt, verstild, bij dagen en bij nachten
Alweegs naar zijn bestemming voort”
Ondanks het feit dat Hildo Krop vooral voor de Gemeente Amsterdam enorm veel beeldhouwwerk produceerde, was de beeldhouwer van mening dat al zijn werk een ‘betekenisvolle inhoud’ moest hebben. Krop maakte niet zomaar beelden, altijd bezat zijn werk een symboliek, die overigens niet altijd eenvoudig was om te begrijpen. Bij dit werk is de achterliggende gedachte dat de vrijheid van de gedachte een bezit is van elk denkend mens, dat door niemand afgenomen kan worden. De gedachte van de liggende vrouw krijgt gestalte in de staande man, waardoor het met vleugels naar zijn bestemming snelt.
Het beeld De Vrijheid van de Gedachte werd in 1951 geplaatst in een plantsoentje vóór het toenmalige gloednieuwe telefoongebouw aan de Pieter de Hoochstraat 55, Amsterdam. Waarschijnlijk had het beeld er nu nog steeds gestaan, ware het niet dat de telefoondienst rond 1990 het pand verliet en naar de La Guardiaweg bij Sloterdijk vertrok. Ook het beeld verliet de rustige straat in Zuid om tussen de moderne glazen gebouwen rond Sloterdijk een plek te krijgen.
pieter de hoochstraat- 1955 (collectie hildo krop museum, steenwijk) / la guardiaweg- 2013
In 2010 verhuisde de telefoondienst alweer, dit keer naar Den Haag, maar liet nu het beeld verweest achter. Na vijf jaar was er een koper gevonden voor het nog steeds leegstaande pand, waarbij De Vrijheid van de Gedachte voor de nieuwe eigenaar een niet interessant object was. Het beeld werd verkocht, gedemonteerd en verdween in een loods van een opkoper in Amstelveen. Na moeizaam gemanoeuvreer ontstond er contact tussen de Gemeente (stadsdeel Oost) en de Amstelveense handelaar. Dit resulteerde uiteindelijk in een kijkbezoek door een delegatie van de Gemeente begin 2017 in Amstelveen, waar het beeld gedemonteerd, in meerdere loodsen lag opgeslagen. De Gemeente was niet teleurgesteld wat betreft de kwaliteit en de conditie van het beeld . Over de zuil kon men geen goede indruk krijgen, zoals hij daar in de Amstelveense loods lag. Het liefst zou men het beeld op een lagere sokkel willen plaatsen. Een bestuurslid van het Hildo Krop Museum heeft de betreffende ambtenaren van de gemeente duidelijk gemaakt dat het beeld met zuil en bijbehorende bronzen tekst van Boutens in zijn geheel zou moeten worden herplaatst. Het beeld is namelijk zó door Krop ontworpen, dat het van onder af bekeken moet worden. Krop maakte menselijke figuren aan zijn beeldhouwwerken die op zuilen of hoog aan een gevel geplaatst moesten worden, altijd met relatief korte benen en lang bovenlijf, waardoor ze vanaf straatniveau de juiste proporties leken te hebben. Kopieën van de ontwerptekeningen van De vrijheid van de gedachte uit het archief van het Hildo Krop Museum waren overtuigend, zodat het plan van plaatsing op een lage sokkel van de baan was. Stadsdeel Oost had drie opties voor een locatie: in de bocht van de Amstel bij de nieuwe wijk De Omval , of het Oosterpark bij de ingang hoek Oosterpark / Linnaeusstraat, of bij het Stadsloket op het Oranje Vrijstaatplein. Het beeld werd door de Gemeente aangekocht en tijdelijk ondergebracht bij Kunstwacht in Delft om gerestaureerd en gereinigd te worden. In februari 2019 werd De Vrijheid van de Gedachte door dit in buitenkunst gespecialiseerde bedrijf geplaatst, op het Oranje Vrijstaatplein voor Stadsloket Oost.
De Vrijheid van de Gedachte is het tweede beeldhouwwerk van Hildo Krop dat vanuit elders in de stad een herplaatsing krijgt in Amsterdam Oost. Toevallig zijn deze beide werken vervaardigd voor een telefooncentralegebouw. Tussen 1916 en 1919 kreeg Hildo Krop zijn eerste echte grote opdracht van de gemeente. Het betrof het ontwerpen van versieringen voor het hoofdgebouw van de gemeentelijke telefoondienst aan de Herengracht 295, waarvan nu alleen nog de achterkant aan het Singel intact is (zie B9a). Bij vernieuwing van het pand aan de Herengrachtzijde in 1954 is de gevel verloren gegaan op de ingangsomlijsting na, die werd herplaatst aan het telefoondienstgebouw aan de Kamerlingh Onneslaan 1. Dit is slechts 500 meter vanaf de plek waar nu De Vrijheid van de Gedachte staat.
